ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΑ,ΕΚΤΡΟΦΕΑ ΚΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥ ΚΡΙΤΗ ΚΑΝΑΡΙΝΙΩΝ ΧΡΩΜΑΤΟΣ, ΠΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΟ.

Η ΚΟΚΚΙΔΙΩΣΗ ΣΤΑ ΚΑΛΛΩΠΙΣΤΙΚΑ ΠΤΗΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΤΗΝΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

*Το κείμενο και οι φωτογραφίες είναι μια ευγενική προσφορά προς τους Έλληνες εκτροφείς, του φίλου Ιταλού ιατρού Gino Conzo.

O Dr. Conzo είναι κτηνίατρος, ειδικευμένος πτηνοπαθολόγος και επίσημος ιατρός της F.O.I, κατασκευαστής των προϊόντων Geavet για πτηνά www.geavet.com

Thank you Dr. Conzo

Γενικά

Η κοκκιδίωση είναι πασίγνωστη από καιρό, στην εκτροφή των κοτόπουλων και των άλλων ομοειδών πτηνών της διατροφικής αλυσίδας με σκοπό το κέρδος. Είναι όμως και μια αρρώστια που συναντάται επίσης και στους εκτροφείς διακοσμητικών πτηνών, καθώς μπορεί να «χτυπήσει» αναρίθμητα είδη. Αποτελεί δε συχνά γι αυτούς μία μεγαλύτερη πρόκληση η διάγνωση της ασθένειας παρά η θεραπεία της.

Όπως συμβαίνει και στις άλλες ασθένειες των πτηνών, οι δυσκολίες που μπορούν να προκύψουν είναι πολλές, εάν κανείς προσπαθήσει να θέσει την κοκκιδίωση των πτηνών συντροφιάς σε ίδια αναλογία με αυτήν των οικόσιτων πουλερικών, χωρίς να λάβει υπόψη τις πολλές και μεγάλες διαφορές που υπάρχουν στα είδη των κοκκιδίων μεταξύ των διαφορετικών ειδών των πτηνών.

Για τον λόγο αυτόν λοιπόν, θα εξετάσουμε λεπτομερώς την συγκεκριμένη κοκκιδίωση που είναι κοινή στους χομπίστες εκτροφείς και αφορά την τάξη των Passeriformes, και συγκεκριμένα, τα καναρίνια τα οποία και ανήκουν σε αυτήν την τάξη.

Τα κοκκίδια: Τι είναι και ποιά είδη προσβάλουν.

Με τον γενικό όρο «κοκκίδια» εννοούμε τα μονοκύτταρα παράσιτα που ανήκουν στην ομάδα των Πρωτόζωων. Είναι πολύ πιθανή η εμφάνιση των κοκκιδίων σε βλαστοκυτταρική μορφή, ευρισκόμενη στο εσωτερικό των κυττάρων του οργανισμού του πτηνού που παρασιτεί και σε μια μορφή ανθεκτικής κύστης καλούμενη Ωοκύστη που αναγεννιέται στο εξωτερικό περιβάλλον, όταν έχει αποβληθεί από τα κόπρανα του φτερωτού οικοδεσπότη. Στο εσωτερικό των ωοκυστών, οι οποίες είναι ελαχίστων διαστάσεων (20-25 micron) και ορατές αποκλειστικά με το μικροσκόπιο, υφίστανται άλλες δομές, οι λεγόμενες Σποροκύστες, οι οποίες περιέχουν και τα μολυσματικά στοιχεία που ονομάζονται Σποροζωήτες.

Τα πουλιά προσβάλλονται με την κατάποση των ωοκυστών των κοκκιδίων που έχουν αποβληθεί, όπως προείπαμε, από τα κόπρανα των άλλων μολυσμένων πτηνών και μολύνουν την τροφή και το πόσιμο νερό. Οι ωοκύστες είναι απαραίτητο να παραμείνουν σε εξωτερικό περιβάλλον για ικανό χρονικό διάστημα ούτως ώστε να γίνει η «σπορογέννεση», η ωρίμανση δηλαδή των ωοκυστών μέσω της δημιουργίας των σποροκυστών (και των σχετικών σποροζωϊτών που εμπεριέχονται σε αυτές). Συνεπώς, οι ωοκύστες δεν είναι μολυσμένες μόλις αποβάλλονται μαζί με τα κόπρανα, αλλά μολύνονται σε ένα χρονικό διάστημα που ποικίλει από 48 έως 72 ώρες.

Η σπορογέννεση ευνοείται από το ζεστό-υγρό κλίμα, το οποίο μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία της μόλυνσης σε 24 ώρες, ενώ αντιθέτως η περίοδος αυτή επιμηκύνεται σε ένα μη ευνοϊκό περιβάλλον (ψυχρό κλίμα). Όταν οι σποροζωϊτες βρίσκονται στο εσωτερικό του εντέρου των πτηνών, έχοντας απελευθερωθεί από το κυστικό τους περίβλημα, εισχωρούν στα εντερικά κύτταρα (επιθήλιο) και μέσω διαφόρων κύκλων αναπαραγωγής, δημιουργούν μια αποικία η οποία θα μολύνει περαιτέρω και άλλα εντερικά κύτταρα. Στο τέλος αυτών των κύκλων αναπαραγωγής, σχηματίζονται κάποια ιδιαίτερα στοιχεία, οι λεγόμενοι γαμετοκύτες, από την ένωση των οποίων θα προκύψουν οι ωοκύστες που αργότερα θα αποβληθούν στο εξωτερικό περιβάλλον από τα κόπρανα.

Από τα είδη που ενδιαφέρουν τους εκτροφείς, τα κοκκίδια προσβάλλουν πολύ συχνά τα είδη Fringillidae, Estrildidae και Tucans, ενώ λιγότερο συχνά προσβάλλονται τα παπαγαλοειδή (συγκεκριμένα οι Lori, Lorichetti, Loricoli και το παπαγαλάκι melopsittacus ondulatus). Είναι σημαντικό να ληφθεί γενικώς υπόψη, ότι τα πουλιά που ανήκουν στα Passeriforms συνήθως προσβάλλονται από κοκκίδια της οικογένειας Isospora spp. ενώ τα κοτόπουλα , και τα άλλα πτηνά που είναι ομοειδή του κοτόπουλου καθώς και τα ομοειδή των περιστεριών προσβάλλονται από κοκκίδια της οικογένειας Eimeria spp. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο αυτά είδη κοκκιδίων είναι καθαρά ορατή στο οπτικό μικροσκόπιο παρατηρώντας τις ωοκύστες:

Αυτές του τύπου Eimeria spp. εμπεριέχουν 4 σποροκύστες, καθεμία εκ των οποίων φιλοξενεί 2 σποροζωήτες αντίθετα, στα κοκκίδια της οικογένειας Isospora spp. υπάρχουν 2 μόνο σποροκύστες (αλλά εμπεριέχονται 4 σποροζωήτες στην καθεμιά).

Ένα χαρακτηριστικό των κοκκιδίων είναι ότι προσβάλλει ιδιαίτερα συγκεκριμένα είδη, αυτό σημαίνει ότι από τα Isospora spp. που προσβάλουν τα καναρίνια, για παράδειγμα, δεν νοσούν οι καρδερίνες και το αντίστροφο. Μια τέτοια κατάσταση διαπιστώνεται και για άλλα είδη πτηνών, έτσι δεν θα ήταν παράξενο να παρατηρηθεί σε εκτροφείο που φιλοξενεί διαφορετικά είδη Fringillidae ή Estrildidae, να προσβάλλονται από κοκκιδίωση μόνο μερικά είδη, ενώ άλλα να μην αρρωσταίνουν. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να έχουμε σταυρωτή μόλυνση σε είδη που είναι παρόμοια μεταξύ τους, αλλά γενικώς τέτοιου είδους μόλυνση εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα, επομένως δεν προκαλεί αρρώστια, και ολοκληρώνεται από μόνη της φυσικά δίχως να είναι απαραίτητη κάποια θεραπεία.

Τα συμπτώματα της κοκκιδίωσης

Στις κλασσικές μορφές της κοκκιδίωσης, έχουμε απαραίτητα και εντερικές βλάβες, κάτι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει και στα κοτόπουλα, εξ αιτίας της εγκατάστασης παρασίτων στην περιοχή του εντέρου. Συνεπώς, το πουλί που νοσεί παρουσιάζει οίδημα στην κοιλιά , που μπορεί να φαίνεται και ερεθισμένη κυρίως στον εντερικό δακτύλιο.

Τα κόπρανα πιθανά να είναι ογκώδη, μαλακά ή να υπάρχει κανονική διάρροια με παρουσία βλέννας ή ακόμα και αίματος. Τα μολυσμένα πουλιά φαίνονται σε γενικές γραμμές μάλλον αδηφάγα, ψάχνοντας για σπόρους ή τροφές πιο λιπαρές και με περισσότερη ενέργεια. Παρόλα αυτά, το ασθενές πουλί θα αδυνατίζει προοδευτικά καθότι οι εντερικές βλάβες που έχουν προκληθεί από τα κοκκίδια δεν επιτρέπουν στο έντερο την απορρόφηση/αφομοίωση των θρεπτικών ουσιών.

Επιπρόσθετα, υπάρχουν μερικά είδη κοκκιδίων που τα χαρακτηρίζει διαφορετικός βιολογικός κύκλος, στην περίπτωση αυτή παρατηρείται εγκατάσταση των παρασίτων σε διαφορετικές περιοχές από αυτή του εντέρου. Τα κοκκίδια αυτά συγκαταλέγονται στο είδος Ατοξόπλασμα, ενώ η νόσος ονομάζεται Ατοξοπλάσμωση (παλαιότερα ονομαζότανε Λανγκεστερέλλα). Τα πρωτόζωα αυτά δεν διαφέρουν μορφολογικά από τα Ισόσπορα, μετά όμως από την αρχική εγκατάσταση τους στο έντερο, τείνουν να προσεγγίζουν, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και του εσωτερικού των λεμφοκυττάρων και άλλα όργανα όπως το συκώτι, την σπλήνα, τους μυς και τον εγκέφαλο. Από τη στιγμή που μολύνονται περισσότερα όργανα, η εξέλιξη της νόσου είναι πιο σοβαρή με αυξημένη θνησιμότητα και πιο έντονα συμπτώματα. Πράγματι, στις εντερικές βλάβες έρχονται να προστεθούν και οι βλάβες των άλλων οργάνων, στα οποία (πέραν του οιδήματος και του ερεθισμού της κοιλιακής χώρας), είναι εύκολο να παρατηρηθεί , στο σημείο της κοιλιακής χώρας, μια ευρεία σκούρα κηλίδα που αντιστοιχεί στο περίβλημα του συκωτιού που έχει οίδημα.

Το πουλί που νοσεί παρουσιάζει οκνηρία και ανακατεμένο φτέρωμα συχνά δε, συνυπάρχουν συμπτώματα νευρολογικά όπως η αστάθεια στο βάδισμα, η αστάθεια στο κράτημα του κεφαλιού και η δυσκολία-αστάθεια να κουρνιάσει. Όταν η αρρώστια προσβάλλει τα θηλυκά σε περίοδο εγκυμοσύνης, μπορεί να γίνει κατακράτηση των αυγών με συχνό θάνατο των θηλυκών στη φωλιά.

Τα νεαρά πουλιά από τη στιγμή του απογαλακτισμού και μέχρι το τέλος της πρώτης πτερόρροιας, είναι πιο ευπαθή καθόσον το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένο και το στρες που δημιουργεί το κοπάδι χαμηλώνει τις μελλοντικές άμυνες του ανοσοποιητικού συστήματος. Επιπρόσθετα, κάθε αγχωτικό γεγονός (στρεσσογόνος παράγοντας) μπορεί να προκαλέσει κοκκιδιακή μόλυνση με υποκλινικά συμπτώματα (μη εμφανή) και κατόπιν να τη μετατρέψει σε κανονική μόλυνση με εμφανή κλινικά συμπτώματα.

Η μεγαλύτερη μολυσματικότητα που έχουν τα κοκκίδια της οικογενείας του Ατοξοπλάσματος διευρύνει την ευπάθεια και έτσι δεν είναι ασυνήθιστο να μολύνονται και επιρρεπή ενήλικα πουλιά, που ήδη υπόκεινται σε « φυσιολογικό στρες» κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου.

Η Ατοξοπλάσμωση είναι ιδιαιτέρως συχνή στην Καρδερίνα (Carduelis-carduelis) και σε άλλα ομοειδή της Ευρώπης και της Νοτίου Αμερικής (Lucherino testa nera=μαυροκέφαλος σπίνος, Negrito della Bolivia, κ.λ.π)

Η διάγνωση της κοκκιδίωσης.

Τα κλινικά συμπτώματα μπορούν να αποτελέσουν μια σαφή ένδειξη, αλλά από μόνα τους, όπως και τα νεκροσκοπικά ευρήματα, δεν αρκούν για μια σίγουρη διάγνωση. Μια απλή παρασιτολογική εξέταση των κοπράνων, καλύτερα μετά από εμπλουτισμό, επιτρέπει την διαπίστωση , σε μικροσκοπική παρατήρηση ( 100 μεγεθύνσεις είναι αρκετές), της ύπαρξης των ωοκυστών των κοκκιδίων, και ότι , το πουλί είναι μολυσμένο. Απαραίτητη είναι η λήψη κοπράνων που έχουν αποβληθεί καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αφού σε πολλά είδη η αποβολή των ωοκυστών με τα κόπρανα δεν είναι διαρκής, αλλά συντελείται σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, γενικά προς το μεσημέρι ή αργά το απόγευμα. Η ύπαρξη των ωοκυστών μπορεί να δηλώνει ότι το πτηνό είναι « μολυσμένο», αλλά δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι «άρρωστο», καθώς συχνά συναντούμε πουλιά που είναι φορείς κοκκιδίων αλλά υγιή. Αυτά όμως, διασκορπίζουν τα κοκκίδια στο περιβάλλον και μπορούν να μολύνουν άλλα πουλιά, πιο ευπαθή (με χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα), του ιδίου είδους. Στις περιπτώσεις των

Ατοξοπλασμώσεων παρατηρούνται τυπικές βλάβες στο συκώτι και τη σπλήνα και μια δειγματοληψία μια σειράς τέτοιων οργάνων επιτρέπει (στην εξέταση με μικροσκόπιο αφού έχει προηγηθεί ο κατάλληλος χρωματισμός) την διαπίστωση των παρασιτικών προσαρτήσεων στο κυτόπλασμα των λεμφοκυττάρων και των μακροφάγων. Για προτάσεις ιδέες και παρατηρήσεις μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στέλνοντας e-mail στην διεύθυνση contact@spirosnet.com

Copyright © 2008 Ελληνικά καναρίνια χρώματος by Spiros. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.